اسپاسم یا گرفتگی عروق کرونری زمانی رخ می دهد که دیواره های عروق خونی به هم فشرده می شوند. این امر باعث باریک شدن بخشی از رگ های خونی خواهد شد. این اسپاسم ها همیشه شدید یا حتی دردناک نیستند اما گاهی اوقات می توانند منجر به مشکلات جدی، از جمله درد قفسه ی سینه، حمله ی قلبی یا حتی مرگ شوند.
تعیین و تشخیص این بیماری می تواند چالشی سر راه متخصصان قرار دهد؛ زیرا علت های بروز بیماری قلبی و درد قفسه ی سینه بسیار هستند، بنابراین تشخیص اسپاسم قلب از بین آن ها برای پزشکان دشوار است. همچنین، گزینه های زیادی برای کمک به درمان علائم و علل زمینه ای اسپاسم قلب وجود دارد.
اسپاسم عروق کرونری چیست؟
اسپاسم شریان کرونری به نام های آنژین وازواسپاسیک یا آنژین صدری نیز شناخته می شود. این اسپاسم زمانی رخ می دهد که بخشی از یک شریان که خون را به قلب می رساند، تنگ و منقبض می شود. دیواره ی شریان عضلانی است که می تواند مانند هر عضله ی دیگری در بدن اسپاسم یا منقبض شود. با اسپاسم شدن شریان، قلب مجبور می شود برای پمپاژ کردن خون از طریق ناحیه ی آسیب دیده، سخت تر کار کند. اسپاسم ها معمولاً کوتاه هستند اما در بعضی موارد ممکن است بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشند.
تشخیص اسپاسم عروق کرونری می تواند امری چالش برانگیز برای پزشکان باشد. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. و یا حتی اگر علائمی هم داشته باشد، ارتباط دادن آن علائم به این مسئله می تواند دشوار باشد؛ مگر این که پزشک درست در زمان بروز اسپاسم در حال انجام آزمایش و معاینه ی بیمار باشد. در نتیجه، با توجه به بررسی های انجام شده، تعیین شیوع این بیماری بین عموم مردم مشکل است.
علائم اسپاسم عروق کرونری چیست؟
علائم ممکن است میان افراد و نحوه ی بروز نشانه ها، متفاوت باشند؛ آن ها می توانند به قدری خفیف باشند که فرد متوجه نشود که در حال تجربه ی یک اسپاسم است، یا ممکن است آن قدر شدید باشند که از نظر جسمی ناتوان شود.
اسپاسم های عروق کرونری در درجه ی اول با درد معمول قفسه ی سینه تفاوت دارند، زیرا این اسپاسم ها می توانند زمانی که فرد در حال استراحت (و نه فشار آوردن به خود و کار کردن) است اتفاق بیافتند. در واقع برخی تحقیقات نشان می دهند که فرد به احتمال زیاد علائم اسپاسم عروق کرونری را بین نیمه شب و صبح زود تجربه می کند.
تجربه ی اسپاسم عروق کرونری به چه صورت است و چه حسی دارد؟
هنگامی که علائم رخ می دهند، می توانند شامل علائم حمله ی قلبی باشند؛ از جمله:
- درد قفسه ی سینه، که ممکن است شدید باشد
- دردی که ممکن است به سر یا شانه ها سرایت کند
- احساس سوزش در قفسه ی سینه
- احساس تنگی در قفسه ی سینه
- احساس فشار یا له شدن
- تعریق
- حالت تهوع
- احساس ضعف.
شدت
در موارد شدید، فرد ممکن است درد شدید و طولانی مدت قفسه ی سینه همراه با عرق سرد، حالت تهوع یا استفراغ را تجربه کند و شاید به صورت موقت هوشیاری خود را نیز از دست دهد. احتمال دارد شخصی که دچار اسپاسم عروق کرونری شده است، دردی عضلانی در بازو یا فک خود نیز احساس کند. از طرف دیگر، فرد ممکن است نوع های خفیفی از این علائم را تجربه کند یا اصلا هیچ علائمی نداشته باشد و این موضوع می تواند باعث پنهان ماندن یک بیماری جدی شود.
براساس یک بررسی انجام شده، بروز مواردی که در آن ها اسپاسم عروق کرونری جریان خون به قلب را بدون هیچ نشانه ی قابل مشاهده ای مسدود می کند، بیش از دو برابر بیشتر از مواردی است که علائم آن آشکار است. اما در هر صورت، اسپاسم هم چنان باعث ایجاد مشکلاتی در جریان خون به عضله ی قلب می شود.
علت اسپاسم عروق کرونری چیست؟
علل اسپاسم عروق کرونری، پیچیده و چند وجهی هستند. بر اساس یک تحقیق در سال 2020؛ سیستم عصبی خودکار بدن، سطح التهاب مزمن فرد و هر گونه بیماری زمینه ای قلبی ای که دارد، همگی ممکن است در ایجاد اسپاسم عروق کرونری نقش داشته باشند. همچنین با توجه به وضعیت جسمانی منحصر به یک فرد، بسیاری از مکانیسم های بدنی دیگر ممکن است نقشی ایفا کنند.
علاوه بر این، احتمال دارد محرک هایی مانند موارد زیر نیز دخیل باشند:
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض سرما
- تجربه ی اضطراب یا استرس
- ورزش کردن، به خصوص در صبح زود
- مصرف داروهای تنگ کننده ی عروق؛ شامل بعضی از انواع مسدودکننده های بتا که می توانند اسپاسم را بدتر کنند.
- مصرف حشیش (کانابیس) یا کوکائین و سایر داروهای محرک
- نوشیدن الکل
- مصرف داروی کاهش وزن فنترمین
عوامل خطر
برخی تحقیقات در مورد اسپاسم عروق کرونری، عوامل زیادی که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش دهند شناسایی کرده اند.
بسیاری از محرک ها نیز عوامل خطرساز هستند، اما چندین مورد دیگر نیز وجود دارند که عبارتند از:
- شیمی درمانی
- کمبود منیزیم
- فشار خون بالا
- زیاد بودن لیپوپروتئین کم چگالی کلسترول
- دیابت
- بالا بودن میزان پروتئین واکنشی C
- هیپرونتیلاسیون، که ممکن است روند بروز یک اسپاسم را تسریع کند.
استرس و سایر عوامل سلامت روان نیز می تواند بر خطر ابتلای فرد به اسپاسم عروق کرونر تأثیر بگذارد. با این حال، تحقیقات موجود در این زمینه ناتمام و بدون نتیجه بوده اند؛ بنابراین انجام مطالعات بیشتر، ضرورت دارد.
طبق گزارشات، این بیماری زنان را بیشتر از مردان درگیر می کند. همچنین افرادی که دچار اسپاسم عروق کرونری می شوند ممکن است جوان تر باشند و به استثنای سیگار کشیدن، عوامل خطرساز معمول برای مشکلات قلبی عروقی کمتری را بروز دهند.
از سوی دیگر، این بیماری ممکن است با شرایط دیگری که باعث تنگ شدن رگ های خونی می شوند مانند سندرم (پدیده) رینود و میگرن، مرتبط باشد.
تشخیص
سه آزمایش اصلی وجود دارد که پزشک می تواند برای تشخیص اسپاسم عروق کرونری انجام دهد که عبارتند از:
- آنژیوگرافی کرونری: این یک آزمایش شبیه عکسبرداری با اشعه ی ایکس است که تصاویری از رگ های خونی ایجاد می کند.
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): آزمایشی است که الگوهای الکتریکی غیر عادی در قلب را بررسی می کند.
- اکوکاردیوگرام (اکوی قلب): این تکنیک از فناوری فراصوت (اولتراساند) برای بررسی دریچه های قلب و جریان خون استفاده می کند.
این آزمایشات ممکن است علائم اسپاسم عروق کرونری را نشان دهند اما بهترین راه برای پزشک جهت تشخیص قطعی این بیماری، انجام آزمایش دیگری به نام آزمایش تحریک کننده است. در طول این تست، پزشک از داروهای خاصی برای تحریک اسپاسم استفاده می‌کند که به او اجازه می دهند تا این بیماری را با قطعیت تشخیص دهد.
درمان
در حال حاضر هیچ درمان واحدی برای اسپاسم عروق کرونر وجود ندارد، اما راه های متعددی برای مدیریت این بیماری و کاهش علائم ناشی از آن در دسترس است. ترک سیگار مفیدترین تغییر در شیوه ی زندگی است که یک فرد می تواند برای کاهش علائم آن انجام دهد. همچنین ممکن است بتواند با ایجاد تغییراتی در سطح فعالیت و رژیم غذایی خود، خطر تکرار شدن اسپاسم را کاهش دهد.
همچنین، احتمال دارد پزشک داروهای خاصی را برای کنترل اسپاسم عروق کرونری تجویز کند که عبارتند از:
- مسدود کننده های کانال کلسیم برای کاهش انقباض عضلات در شریان ها
- نیترات برای تسکین درد قفسه ی سینه
- استاتین برای کم کردن کلسترول و تقویت عروق
- منیزیم (در صورتی که سطح آن در بدن فرد پایین باشد)
هنگامی که داروها و تغییرات در سبک زندگی مؤثر واقع نمی شوند، پزشک ممکن است روش های تهاجمی تری را برای درمان این بیماری توصیه کند.
پیشگیری
هرچند که ممکن است همیشه پیش بینی اسپاسم عروق کرونر امکان پذیر نباشد، با این حال احتمال دارد حذف برخی از عوامل خطرساز و محرک ها به کاهش خطر کمک کند. سیگار یکی از مهم ترین عوامل خطرساز است، درنتیجه فرد می تواند سعی کند مصرف سیگار را کم یا به طور کلی آن را ترک کند. به طور مشابه، کاهش یا حذف مصرف الکل نیز ممکن است به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
اکثر اسپاسم های عروق کرونر در حالت استراحت اتفاق می‌افتند؛ به همین علت برخلاف بسیاری دیگر از عوارض قلبی، فرد معمولاً مجبور نیست فعالیت جسمانی خود را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه متوقف یا محدود کند. در واقع، یک مطالعه در سال 2016 در مورد آنژین وازواسپاستیک گزارش داده است که ورزش هوازی می تواند منجر به کاهش بیماری های قلبی مرتبط با جریان خون شود.
داروهایی که باید از مصرف آن ها اجتناب نمود
فردی که مبتلا به اسپاسم عروق کرونر قلب است باید مصرف داروهای زیر را محدود یا از آن ها اجتناب کند:
- مسدودکننده های بتای غیر انتخابی: این داروها (شامل پروپرانولول) ممکن است اسپاسم عروق کرونری را تشدید کنند.
- آسپرین: این دارو در دوزهای بالا، تولید پروستاسیکلین را مهار می کند. با این حال، فرد مبتلا شاید بتواند دارو را در دوزهای پایین، با احتیاط و تحت نظارت پزشکی مصرف کند. افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر ممکن است آسپرین را به صورت روزانه استفاده نمایند.
- سوماتریپتان خوراکی: این دارو میگرن حاد را درمان می کند. با این حال، مصرف آن ممکن است با اسپاسم عروق کرونری و حمله ی قلبی همراه باشد. در صورتی که فردی به بیماری اسپاسم عروق کرونری تشخیص داده شده یا مشکوک به آن باشد، احتمالاً بهتر است از مصرف تمام خانواده ی داروهای تریپتان خودداری کند.
- فلورواوراسیل: این دارو که با نام فلوروئوراسیل 5 نیز شناخته می شود، باعث اسپاسم عروق کرونری می شود.
