ضربان قلب بسیار بالا یا بسیار پایین ممکن است باعث به خطر افتادن سلامتی فرد شود. عوامل زیادی روی ضربان قلب تأثیر می گذارند.
ضربان قلب غیر طبیعی یا ضربان قلب، منعکس کننده شرایط قلبی بدن است. اگر مورد توجه قرار نگیرد و درمان نشود، گاهی اوقات می تواند کشنده باشد. ضربان قلب خطرناک چند است؟ شرایطی که ضربان قلب از 120 تا 140 بار در دقیقه فراتر می رود یا به زیر 60 ضربه در دقیقه می رسد، می تواند خطرناک تلقی شود و مداخله فوری پزشک ضروری است.
ضربان قلب بالای ۹۰
ضربان قلب در حالت استراحت، معمولا ثابت است. محدوده معمول ضربان قلب در حالت استراحت بین 60 تا 90 ضربه در دقیقه است. ضربان قلب بالای 90 را به عنوان ضربان غیر معمول در نظر می گیرند. افزایش ضربان قلب در حالت استراحت و با گذر زمان ممکن است نشانه ای از ناراحتی قلبی باشد.
تشخیص ضربان قلب خطرناک
برای تشخیص اینکه آیا فرد دارای «ضربان قلب خطرناک» می باشد یا خیر، باید ضربان قلب او تحت شرایط مختلف، مورد بررسی قرار گیرد.
- در حال استراحت
طبق گفته ی انجمن قلب آمریکا (AHA)، ضربان قلب نرمال در حالت استراحت برای بیشتر بزرگسالان 60 تا 100 بار در دقیقه (bpm) می باشد. در برخی موارد ممکن است ضربان قلب شخصی، خارج از این محدوده بوده، اما در سلامت کامل به سر ببرد. برای مثال، ممکن است ضربان قلب در حال استراحت یک ورزشکار حرفه ای، 40 bpm باشد.
پیشنهاد مطالعه: منظور از واریس طنابی چیست؟
- در زمان ورزش
ضربان قلب در زمان فعالیت یا ورزش، به شدت افزایش می یابد. بالاترین ضربانی که قلب یک فرد می تواند بدون هیچ مشکلی به آن برسد، حداکثر ضربان قلب نامیده می شود. این میزان با افزایش سن کاهش می یابد. ضربان قلب ایده آل یا ضربان قلب استاندرد نیز به سن شخص بستگی دارد.
به طور کلی برای اکثر بزرگسالان ضربان قلب استاندارد و حداکثر ضربان قلب مطابق جدول زیر می باشد:
سن (سال) | ضربان قلب استاندارد | میانگین حداکثر ضربان قلب (bpm) |
20 | 100-170 | 200 |
30 | 95-162 | 190 |
35 | 93-157 | 185 |
40 | 90-153 | 180 |
45 | 88-149 | 175 |
50 | 85-145 | 170 |
55 | 83-140 | 165 |
60 | 80-136 | 160 |
65 | 87-132 | 155 |
70 | 75-128 | 150 |
افزایش ضربان قلب در زمان ورزش به عواملی مثل شدت تمرین، آمادگی جسمانی و سایر عوامل بستگی دارد. یک فرد کم تحرک ممکن است در زمان راه رفتن در یک مسافت کم، با افزایش ضربان قلب مواجه شود. از سوی دیگر، افرادی که به صورت منظم ورزش می کنند، ممکن است برای افزایش ضربان قلب خود نیاز به تمرینات سنگین داشته باشند.
اگر ضربان قلب فردی در زمان ورزش به صورت موقتی خارج از این رنج باشد، معمولاً نشان دهنده ی مشکلی نیست. طبق گفته ی AHA ضربان قلب افراد با توجه به ضربان قلب استاندارد شخص، می تواند کمی متفاوت باشد.
- هنگام خواب
برای بیشتر افراد، ضربان قلب در زمان خواب، پایین تر از محدوده ی ضربان قلب نرمال در حال استراحت (یعنی بین 60 تا 100 بار در دقیقه) می باشد. در حالت خواب عمیق، ممکن است ضربان قلب فرد کمتر از 60 bpm باشد. مخصوصاً در افرادی که ضربان قلب طبیعی پایین دارند. پس از بیدار شدن از خواب ضربان قلب افزایش می یابد.
- در کودکان
کودکان، به ویژه کودکان خردسال، ضربان قلب بالاتری نسبت به افراد بزرگسال دارند. همچنین، عواملی مانند اضطراب، تب و گرما ممکن است روی ضربان قلب کودک تأثیر بگذارد.
محدوده ی ضربان قلب ایده آل برای کودکان در زمان خواب و بیداری در جدول زیر آمده است:
سن | ضربان قلب در زمان بیداری (bpm) | ضربان قلب در زمان خواب (bpm) |
زیر 28 روز | 100-205 | 90-160 |
1-12 ماه | 100-190 | 90-160 |
1-2 سال | 98-140 | 80-120 |
3-5 سال | 80-120 | 65-100 |
6-11 سال | 75-118 | 58-90 |
12-15 سال | 60-100 | 50-90 |
چه عواملی روی ضربان قلب تاثیر می گذارند؟
عوامل مختلفی روی ضربان قلب تأثیر می گذارند. در اکثر مواقع، ضربان قلب بسیار بالا یا بسیار پایین زمانی خطرناک تلقی می شود که هیچ توضیح منطقی وجود نداشته باشد.
ضربان قلب بالا
- اضطراب: افرادی که دچار اضطراب شدید هستند، ممکن است ضربان قلب بالاتر از 100 بار در دقیقه را تجربه کنند. این ضربان قلب به خصوص در زمان پنیک اتک احساس می شود.
- درد: درد می تواند ضربان قلب را تا حدود زیادی افزایش دهد.
- بارداری: بارداری موجب افزایش ضربان قلب می شود. در زمان بارداری فعالیت های عادی نیاز به فشار قلبی-عروقی بیشتری دارد. بنابراین ممکن است زنان باردار در زمان فعالیت های نسبتاً آسانی مثل بالا رفتن است پله ها یا پیاده روی کوتاه، متوجه ضربان قلبی بالاتر از حد معمول شوند. همچنین، بارداری ممکن است تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم را به همراه داشته باشد.
- تب: در برخی موارد، تب ضربان قلب را بالا می برد. همچنین ممکن است فرد در زمان گرمای شدید، ضربان قلب بالاتری داشته باشد.
- کافئین: کافئین باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می شود.
- دارو ها: برخی از دارو ها مانند سروتونین یا دارو های اختلال بیش فعالی روی ضربان قلب تأثیر می گذارند. در هر صورت، اگر پس از مصرف یک داروی جدید متوجه تغییر ضربان قلبتان شدید، بهتر است با پزشک تماس بگیرید.
به یاد داشته باشید که ترس از ضربان قلب بالا، ممکن است باعث افزایش ضربان قلب شود. در صورت مواجهه با این مشکل بهتر است چند نفس عمیق بکشید، مدیتیشن انجام دهید و اگر دلیل منطقی مثل درد یا تب وجود دارد آنها را بررسی کنید تا بتوانید ضربان قلب خطرناک را تشخیص دهید.
سندرم تاکی کاردی ارتوستاتیک وضعیتی (POTS)
POTS نوعی مشکل در سیستم عصبی اتوماتیک است. در این بیماری سیستم عصبی قادر به تنظیم درست عملکرد های بدن مثل فشار خون، ضربان قلب یا تنفس نمی باشد. فرد مبتلا به POTS ممکن است در زمان ایستادن افزایش ضربان قلب را تجربه کند. از دیگر علائم این بیماری می توان به سرگیجه و افت فشار خون اشاره کرد.
ضربان قلب پایین
به طور کلی می توان گفت که هر چه ضربان قلب فرد در حالت استراحت پایین تر باشد، ماهیچه ی قلب او سالم تر است. با این وجود، ضربان قلب بسیار پایین در افرادی که ورزشکار یا سالم نیستند ممکن است نشان دهنده ی مشکل در سیستم الکتریکی قلب باشد.
افت ناگهانی ضربان قلب، به میزان بسیار کمتر از محدوده ی نرمال ضربان قلب در حال استراحت، ممکن است نشان دهنده ی سپسیس (یک عفونت سیستمی با خطر جانی احتمالی)، خونریزی مغزی یا نارسایی سیستم الکتریکی قلب باشد. اگر فردی با هرگونه علائم بیماری، خونریزی شدید، صدمه ی جدی اخیر، سرگیجه یا غش، دچار افت ضربان قلب شد باید فوراً او را به اورژانس برسانید.
عوامل زیر ممکن است منجر به کاهش ضربان قلب شوند:
- ضربه به قفسه سینه
- بیماری قلبی
- حمله قلبی
- درمان های بیماری قلبی
- مادرزادی
- سندرم سینوس بیمار
- پرتو درمانی
- آمیلوئیدوز
- پریکاردیت
- بیماری لایم
- تب روماتیسمی
- بیماری عروقی کلاژن
- میوکاردیت
- دیستروفی عضلانی
دارو هایی که می توانند ضربان قلب را کاهش دهند عبارتند از:
- مسدودکننده های بتا
- مسدودکننده های کانال کلسیم
- دیگوکسین
- ایوابرادین
- کلونیدین
- رزرپین
- آدنوزین
- سایمتیدین
- لیتیوم
- آمی تریپتیلین
- مواد مخدر
- کانابینوئید ها
تعیین علت کاهش ضربان قلب از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا پزشک می تواند با توجه به علت این مشکل، درمان هایی مثل درمان بیماری زمینه ای یا تغییر دارو را در پیش بگیرد.
بیماری های زمینه ای
در اکثر افراد، داشتن ضربان قلبی که به طور مداوم بالاتر یا پایین تر از حد طبیعی است، ممکن است نشانه ی یک بیماری زمینه ای باشد. این بیماری ها عبارتند از:
- آسیب دیدگی دریچه ها یا سیستم الکتریکی قلب
- بیماری قلبی
- عفونت های مزمن یا سیستمیک
- مشکلات تیروئید
- اختلال اضطراب
- نارسایی احتقانی قلب
- کم خونی
خطرات
داشتن ضربان قلبی که به طور دائم خارج از محدوده ی نرمال باشد و عدم درمان آن، می تواند منجر به عوارضی جدی شود.
- ضربان قلب پایین:
- سرگیجه
- خستگی
- گیجی
- غش کردن
- ضربان قلب بالا:
- سکته
- نارسایی اعضای بدن
- ایست قلبی
- احساس سرگیجه یا ضعف
- درد قفسه سینه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر ضربان قلب شما برای مدتی کوتاه از محدوده ی نرمال خارج شده و با ایجاد آرامش، استراحت و نفس عمیق بهبود پیدا کرد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما در صورت داشتن هر یک از موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- ضربان قلب در زمان استراحت به طور ناگهانی تغییر می کند.
- تغییر در ضربان قلب باعث اضطراب می شود.
- پس از مصرف داروی جدیدی، تغییر در ضربان قلب را تجربه کرده اید.
- در اکثر اوقات ضربان قلب نامنظم دارید.
همچنین، در صورت مشاهده ی موارد زیر فوراً با اورژانس تماس بگیرید:
- تنگی نفس و تغییر ضربان قلب
- احساس سرگیجه، ضعف، سبکی سر یا گیجی
- درد قفسه سینه و ضربان قلب بسیار بالا یا بسیار پایین
- عفونت و ضربان قلب پایین
- خونریزی و ضربان پایین
درمان ضربان قلب پایین
- اگر ضربان قلب فردی بسیار پایین بوده یا به طور موقتی کاهش یابد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد.
- اگر مصرف دارو های خاصی باعث ضربان قلب پایین شده است، ممکن است پزشک داروهایتان را عوض کند.
- دستگاه ضربان ساز قلب ممکن است در برخی موارد به تنظیم ضربان قلب بیمار کمک کند.
درمان ضربان قلب بالا
- اگر ضربان قلب بالای فردی به علت استرس یا ورزش باشد، انجام اقدامات اولیه ای مثل نفس عمیق و استراحت می تواند ضربان قلب را کاهش دهد.
- اگر ضربان قلب بالا به علت یک بیماری زمینه ای (مثل سپسیس یا هیپوکسی) باشد، درمان این بیماری می تواند به تنظیم ضربان قلب کمک کند.
درمان خانگی ضربان قلب بالا
- بنشینید و چند نفس عمق بکشید.
- مدیتیشن کنید.
- یک لیوان آب بنوشید.
- دراز بکشید.
- برای کاهش درد یا تب، مسکن یا داروی تب بر مصرف کنید.
بیشتر بخوانید: اسکن هسته‌ای قلب
