دریافت واکسن کووید 19 توسط تمامی بیماران مبتلا به مشکلات قلبی عروقی ضرورت دارد. این واکسن الزاما از ابتلا به عفونت کووید 19 پیشگیری نکرده اما احتمال بیماری شدید، نیاز به بستری شدن در بیمارستان و مرگ را کاهش می دهد. افراد مبتلا به بیماری های قلبی، در معرض خطر مرگ ناشی از کووید 19 هستند. این عفونت از روش های مختلفی قلب را تحت تاثیر قرار داده که یکی از آن ها التهاب مستقیم قلب است.
بیماری های قلبی و عروقی، شامل مواردی همچون فیبریلاسیون دهلیزی، آنژین، کاردیومیوپاتی، بیماری قلبی مادرزادی، دیابت، زوال عقل، حمله قلبی، نارسایی قلبی، پیوند قلب، آمبولی ریوی، بیماری عروق محیطی، سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا می شوند. در ادامه به سوالاتی در مورد واکسن کووید 19 برای بیماران قلبی پاسخ خواهیم داد.
سوالات شایع در رابطه با واکسن کووید 19 و بیماری قلبی
تاثیر واکسن کووید 19 برای بیماران قلبی زمینه ای حاد و کنترل شده به چه صورت است؟
در آزمایش هایی که بر روی بیماران قلبی انجام شد، واکسن فاقد هر گونه عارضه جانبی در این افراد بود. درد در محل تزریق، خستگی، سردرد، درد عضلانی و لرز، رایج ترین شکایت ها در تمامی بیماران بودند. امکان دارد، بازو به مدت چندین روز سفت و دردناک باشد. سیستم ایمنی پروتئین های ویروسی را اجسامی خارجی تصور کرده و با خستگی و لرز به آن ها پاسخ می دهد. این علائم به معنای ابتلا به کووید 19 در اثر دریافت واکسن نیست.
در نوبت دوم دریافت واکسن، امکان دارد افراد دارای سیستم ایمنی قوی و بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و تنگی نفس، علائم شدید تری را تجربه کنند. این اثرات کوتاه مدت ظرف 24 تا 48 ساعت برطرف شده و به مصرف استامینوفن و افزایش دریافت مایعات پاسخ مناسبی می دهند.
واکنش حساسیتی شدید، توانایی بدتر کردن بیماری قلبی را دارد. البته، این خطر بسیار نادر بوده و تقریبا 1 نفر در هر 2 میلیون را تحت تاثیر قرار می دهد. مزایای واکسینه شدن بسیار مهم تر از خطر واکنش حساسیتی بوده و به همین دلیل این خطر نباید افراد را از دریافت واکسن منصرف کند.
آیا واکسن با دارو های قلبی تداخل دارد؟
تاکنون هیچ تداخلی از واکسن و دارو های قلبی گزارش نشده است. با این حال، عدم قطع دارو های قلبی قبل و بعد از زمان دریافت واکسن ضرورت دارد. برخی بیماران مصرف کننده دارو های رقیق کننده خون، ممکن است به حساسیت به لمس، تورم و کبودی در اطراف ناحیه تزریق دچار شوند.
آیا در بیمارانی که پیوند قلب شده اند، دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی با واکسن کووید 19 تداخل دارند؟
واکسن های تایید شده، هیچ کدام حاوی ویروس زنده نیستند. از همین رو بیماران مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف یا مصرف کنندگان دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی، در معرض خطر ابتلا به عفونت نیستند. واکسن های امروزی حاوی محتویات ژنتیکی هستند که به سلول ها وارد شده و پروتئین ویروسی را در مقادیر زیاد تولید می کند.
این مقادیر زیاد بی ضرر بوده اما سیستم ایمنی را تحریک کرده و در تاریخچه آن می مانند. هنگامی که خود ویروس به بدن وارد می شود، حافظه سیستم ایمنی فعال شده و با بروز پاسخی قوی به ویروس، آن را از پای در می آورد. بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیف ممکن است پاسخی قوی به واکسن نداده و حتی پس از واکسینه شدن نیازمند رعایت موارد احتیاطی باشند.
من در حال مصرف دارو های رقیق کننده خون هستم و معمولا به دلیل خطر خونریزی واکسن ها را به جای درون عضلانی به صورت زیر جلدی دریافت می کنم. با توجه به این که واکسن کووید 19 به صورت عضلانی تزریق می شود جهت کاهش خطر خونریزی چه اقداماتی باید انجام داد؟
بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری قلبی، دارو های ضد انعقادی همچون وارفارین یا دارو های جدید ضد انعقاد مثل ریواروکسابان، آپیکسابان، دابی گاتران مصرف می کنند. برخی بیماران نیز ترکیبی از دارو های ضد پلاکت همچون آسپرین، کلوپیدوگرل، تیکاگرلور یا پرازوگرل مصرف می کنند. این بیماران پس از آسیب هایی همچون وارد شدن سوزن به بافت عضلانی، در معرض خطر خونریزی قرار می گیرند.
تخمین ها بیان می دارند که خطر کبودی یا تورم در اطراف محل تزریق، در این بیماران اندکی بیشتر است. جهت تزریق واکسن به این افراد باید از یک سوزن ظریف و باریک استفاده کرده و یک پنبه را بدون مالش به مدت حداقل 2 دقیقه بر محل تزریق فشار داد. بیمار باید درباره خطر خونریزی از محل تزریق اطلاع داشته باشد.
بیمارانی که وارفارین مصرف می کنند قبل از تزریق واکسن، INR آن ها باید چک شود و در صورتی که INR به صورت غیر طبیعی بالا نباشد و در محدوده درمانی مورد انتظار باشد می توانند واکسن را تزریق کنند. واکسن کووید 19 بر خلاف واکسن آنفلوآنزا فقط از طریق تزریق عضلانی دریافت می شود.
آیا ابتلا به بیماری قلبی سبب آسیب پذیری بیشتر نسبت به عوارض واکسن می شود؟
تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر افزایش آسیب پذیری نسبت به عوارض واکسن، در مبتلایان به مشکلات قلبی گزارش نشده است. بیماران قلبی باید همچون هر بیمار دیگر، سابقه ابتلا به واکنش حساسیتی شدید به واکسن ها را برای پزشک خود بیان و از دریافت واکسن خودداری کنند.
افرادی که به مواد غیر واکسن واکنش حساسیتی نشان داده اند می توانند با پایش 30 دقیقه ای پس از تزریق، واکسن کووید 19 را دریافت کنند. بیماران باید از دریافت واکسن در حین ابتلا به بیماری همراه با تب خودداری کنند.
پس از تزریق نوبت اول آیا باید همچنان فاصله گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک، ضد عفونی کردن دست ها و موارد دیگر را رعایت کرد؟
میزان اثر بخشی واکسن کووید 19، 75 تا 95 درصد بوده و افراد را از ابتلا به ویروس و بیماری به طور کامل ایمن نمی کند. با این حال، در صورت ابتلا پس از دریافت واکسن، شدت بیماری به طرز چشم گیری کمتر خواهد بود. همچنین، امکان انتقال ویروس از افراد واکسینه شده به دیگران تاکنون مشخص نیست.
بر اساس اطلاعات بدست آمده در تحقیقات محققان امیدوارند که دریافت واکسن بتواند از انتقال ویروس نیز پیشگیری کند. بنابراین، افراد باید پس از دریافت واکسن، همچنان فاصله گذاری اجتماعی را رعایت کرده، شستشوی دست ها را انجام داده و موارد احتیاط را جدی گیرند. لازم به ذکر است که سیستم ایمنی بدن تا 10 روز پس از دریافت واکسن ایمنی کافی در برابر بیماری ایجاد نمی کند.
با توجه به این که واکسن در دو نوبت تزریق می شود آیا باید هر دو نوبت از یک نوع واکسن استفاده کرد یا امکان ترکیب انواع مختلف وجود دارد؟
به طور ایده آل، در هر دو نوبت تزریق باید از یک نوع واکسن استفاده شود. با این حال، در برخی مواقع همچون عدم موجودی واکسن یا عدم اطلاع از نوع واکسن ترزیق شده در نوبت اول، می توان از دو نوع متفاوت استفاده کرد. تمامی واکسن ها سبب تولید پروتئین ویروسی شده و نوبت دوم تنها به افزایش پاسخ ایمنی نوبت اول کمک می کند.
در صورت عدم دریافت نوبت دوم واکسن در فاصله زمانی مشخص شده چه اتفاقی روی می دهد؟
با این که ایمنی 12 روز پس از تزریق نوبت اول واکسن به دست می آید اما نوبت دوم برای تقویت پاسخ ایمنی ضروری است. آزمایش های بالینی واکسن فایزر بیانگر مصونیتی 95 درصدی، 21 روز پس از تزریق نوبت دوم واکسن است. اطلاعات به دست آمده از تحقیقات واکسن آسترازنکا بیان دارد که فاصله ای 8 تا 12 هفته ای بین دو نوبت، واکسن می تواند تاثیر گذاری آن را افزایش دهد.
هدف اغلب کشور ها این است که تعداد هر چه بیشتری از مردم را با نوبت اول واکسن ایمن کرده و دوز دوم را تا حداکثر 12 هفته به تاخیر اندازند. این کار سبب ایمنی نه چندان قوی در بسیاری از افراد شده و امکان دارد با به تاخیر انداختن نوبت دوم تزریق گونه های مقاوم به واکسنی تولید شود.
کودکان مبتلا به مشکلات قلبی یا تنفسی تحت درمان چه مقدار آسیب پذیر هستند؟
تحقیقات واکسن کووید 19 در کودکان به تازگی آغاز شده و تاکنون اطلاعات بسیاری اندکی درباره مصونیت و پاسخ های ایمنی در این گروه به دست آمده است. واکسن های تایید شده کووید 19 تاکنون بر روی کودکان آزمایش نشده اما برخی شرکت ها در حال تزریق واکسن ها بر کودکان هستند. اطلاعات به دست آمده بیان دارند که کودکان زیر 18 سال تنها درصد بسیار کمی از تمامی موارد کووید 19 گزارش شده را تشکیل داده و میزان مرگ و میر آن ها نسبت به دیگر گروه های سنی کمتر است.
بنابراین، اغلب کودکان واجد شرایط دریافت واکسن در نظر گرفته نمی شوند. کودکان در معرض خطر بالای ابتلا به ویروس یا به شدت بیمار، در گروه پر خطر جای گرفته و با اولویت قرار گرفتن بر اساس استاندارد های هر کشور، واکسن های تایید شده برای کودکان را دریافت می کنند. در همین حین، در برخی کشور ها مراقبت دهندگان بدون حقوق، همچون والدین کودکان آسیب پذیر نیز در اولیت واکسن قرار گرفته اند.
آیا بیماران قلبی پس از دریافت واکسن باز هم مستعد ابتلا به ویروس از کودکان زیر 18 سال خود هستند؟
دریافت واکسن خطر ابتلا به نوع شدید بیماری یا مرگ ناشی از کووید 19 را کاهش می دهد. عفونت جدی و مرگ ناشی از کووید 19 در میان کودکان زیر 18 سال بسیار نادر است. به همین دلیل، در این زمان، بحران کمبود واکسن، توجیه ضرورت دریافت واکسن در این گروه دشوار است. افراد دارای این شرایط باید همچنان مراقب بوده و کودکان خود را به انجام اقدامات بهداشتی و کاهش احتمال خطر ابتلا و انتقال ویروس تشویق کنند.
واکسن آسترازنکا برای بیماران قلبی
طبق تحقیقات واکسن آسترازنکا برای بیماران قلبی بی خطر است و بهتر است بیماران قلبی هرچه سریع تر واکسینه شوند. زیرا عوارض بیماری کووید-19 در افراد مبتلا به بیماری های قلبی-عروقی شدیدتر می باشد.
هر دو واکسن فایزر و آسترازنکا برای بیماران قلبی، افراد مسن و افراد با نژادهای مختلف اثربخش هستند. آمار ها نشان داده اند که میزان اثربخشی واکسن آسترازنکا بعد از مصرف هر دو دوز، برای ویروس کرونا 90% و سویه ی دلتا 70% می باشد. حتی برای افراد واکسینه ای که مبتلا به کووید-19 شده اند، شدت بیماری به شدت کاهش یافته و هیچ کدام از این افراد نیاز به بستری نداشته اند. طبق آمار، هر دو واکسن به خوبی از افراد مبتلا به بیماری های جدی محافظت می کنند.
آسترازنکا از نوع واکسن های وکتور ویروسی است. واکسن هایی که حاوی وکتورهای ویروسی هستند، برای حمل ژن های ویروس کرونا طراحی شده اند. برخی از واکسن های وکتور (ناقل) ویروسی وارد سلول ها شده و باعث تولید پروتئین های ویروسی می شوند. سایر وکتورهای ویروسی به آرامی تکثیر می شوند و پروتئین های ویروس کرونا را در سطح خود حمل می کنند. این پروتئین باعث بیماری شما نمی شود.
مانند دیگر واکسن ها و دارو های موجود در جهان، واکسن آسترازنکا نیز عوارض جانبی دارد. یک نفر از هر 10 نفر ممکن است احساس خستگی، کبودی، درد یا خارش در بازو یا محل تزریق واکسن، سردرد، درد عضلانی، حالت تهوع و تب را تجربه کند. بیش از یک نفر در 100 نفر ممکن است قرمزی یا تورم در محل تزریق، اسهال و استفراغ را تجربه کنند. یک نفر در هزار نفر کاهش اشتها، سرگیجه، خواب آلودگی، تعریق و متورم شدن غدد لنفاوی را تجربه میکنند.
محققان تخمین زده اند که به ازای هر 10 میلیون نفری که واکسن آسترازنکا دریافت کرده اند، 66 مورد دچار لخته خونی وریدی و 7 مورد دچار لخته خون در مغز شده اند که بسیار نادر است. هیچ کدام از این موارد ارتباطی به بیماری های قلبی نداشته اند. از طرفی دیگر طبق تحقیقات، عفونتی که به علت بیماری کرونا ایجاد شده است باعت 12614 مورد لخته خونی وریدی و 20 مورد لخته خون در مغز (در 10 میلیون نفر) شده است. این تحقیقات در کنار شواهد بیشتر نشان می دهد که مزایای این واکسن بیشتر از خطرات آن می باشد.
از آنجایی که افراد با بیماری های قلبی و زمینه ای، بیشتر در معرض عوارض خطرناک بیماری کووید 19 هستند، بهتر است سریعاً واکسینه شوند. واکسن آسترازنکا برای بیماران قلبی کاملاً ایمن است. بنابراین، جای نگرانی نیست و مشکلی در این بیماران به وجود نمی آید.
دکتر مرعشی زاده متخصص قلب و عروق