کسر جهشی یا ef قلب، میزان توانایی قلب برای پمپاژ خون غنی از اکسیژن به سراسر بدن را اندازه گیری می کند. در یک قلب سالم، کسر جهشی میزان بیشتری دارد. پایین تر بودن کسر جهشی به این معناست که قلب در تأمین نیازهای بدن با مشکل روبه رو است. اگر شما نارسایی قلبی دارید یا مستعد آن هستید، پزشک کسر جهشی قلب شما را اندازه گیری می کند.
کسر جهشی یا ef قلب چیست؟
کسر جهشی به نحوه عملکرد پمپاژ خون توسط قلب اشاره دارد و مقدار خونی است که با هر انقباض از بطن های پایینی قلب پمپاژ می شود. برای درک بهتر کسر جهشی، آشنایی با نحوه جریان یافتن خون در قلب می تواند مفید باشد:
- خون از طریق قسمت بالای سمت راست (دهلیز) وارد قلب می شود.
- بین ضربان ها یک مکث کوتاه وجود دارد. در این زمان خون از طریق یک دریچه به طرف بطن چپ می رود.
- زمانی که بطن پرمی شود، ضربان قلب بعدی، مقداری از خون را به سراسر بدن پمپاژ می کند.
کسر جهشی طبیعی چه مقداری است؟
کسر جهشی در یک قلب سالم، 50 تا 70% است. با هر ضربان قلب، 50 تا 70% خون از بطن چپ به سراسر بدن پمپاژ می شود.
درصد کسر جهشی
مردان | زنان |
طبیعی | طبیعی |
52 تا 72 % | 54 تا 74% |
مقداری غیرطبیعی | مقداری غیرطبیعی |
41 تا 51% | 41 تا 53% |
غیرطبیعی متوسط | غیرطبیعی متوسط |
30 تا 40% | 30 تا 40% |
به شدت غیرطبیعی | به شدت غیر طبیعی |
زیر 30% | زیر 30% |
برخی از افرادی که کسر جهشی طبیعی دارند، ممکن است نارسایی قلبی نیز داشته باشند. این شرایط، نارسایی قلبی با کسر جهشی حفظ شده (HfpEF) نامیده می شود.
انواع مختلف کسر جهشی
اندازه گیری کسر جهشی در بطن راست یا بطن چپ انجام می شود.
کسر جهشی بطن چپ (LVEF)
کسر جهشی معمولاً به سمت چپ قلب اشاره دارد و نشان می دهد که با هر انقباض، چه مقدار خون از بطن چپ به اکثر اندام های بدن پمپاژ می شود. این کسر جهشی، شدت نارسایی قسمت سمت چپ قلب را نشان می دهد.
کسر جهشی بطن راست (RVEF)
این کسر جهشی، مقدار خون غنی از اکسیژن پمپاژ شده از سمت راست قلب به ریه ها را محاسبه می کند و نارسایی در سمت راست قلب را نشان می دهد. ولی این شرایط به اندازه نارسایی قلبی در سمت چپ، شایع نیست.
کسر جهشی کاهش یافته (HFpEF) چه تأثیری روی بدن می تواند بگذارد؟
با کسر جهشی حفظ شده (نارسایی قلبی دیاستولیک)، انقباضات قلبی مقدار خون بیشتری را به بدن پمپاژ می کنند. اما بطن چپ، حجم کمتری از خون را در خود نگه می دارد. این شرایط اغلب به این دلیل است که سفت شدن و ضخیم شدن بافت قلب، اندازه بطن را کوچک می کند. زمانی که این اتفاق می افتد، مقدار خون پمپاژ شده به بدن برای تأمین نیازهای آن کافی نیست. در صورتی که مشکلات زیر را دارید، ممکن است مستعد نارسایی قلبی با کسر جهشی حفظ شده باشید:
- تامپوناد قلبی
- بیماری شریان کرونری
- بیماری دریچه قلب
- فشار خون بالا
اگر ef قلب در محدوده ی طبیعی نباشد، چه اتفاقی می افتد؟
کسر جهشی خارج از محدوده طبیعی می تواند به معنای موارد زیر باشد:
- 40 تا 49% ، کسر جهشی متوسط است: توانایی پمپاژ قلب اندکی کمتر از حد طبیعی است. شما ممکن است علائم نارسایی قلبی را تجربه نکنید و یا ممکن است علائم شما با فعالیت فیزیکی تشدید شوند.
- 39% یا کمتر، نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهش یافته است (HFrEF): توانایی پمپاژ کمتر از حد طبیعی است. هرچه کسر جهشی کمتر باشد، احتمال عوارض خطرناکی مانند ایست قلبی بیشتر است. علائم ممکن است به قدری شدید باشند که حتی در حالت نشسته نیز بوجود بیایند.
چه چیزی موجب کسر جهشی کاهش یافته می شود؟
انقباضات بطنی که خون را به بدن پمپاژ می کنند، نیاز به بافت عضله قلب سالم دارند. شرایطی که عضلات قلب را ضعیف می کنند یا به آن آسیب می رسانند، این انقباضات را ناقص و کم اثر می کنند. قلب ممکن است با سخت تر کار کردن برای انجام وظیفه خود، این مشکل را جبران کند.
کار بیشتر قلب ممکن است منجر به التهاب یا تجمع بافت زخم شود که توانایی بطن برای پر شدن و پمپاژ خون را تحت تأثیر قرار می دهد. شما ممکن است تأثیرات کسر جهشی اندک کاهش یافته را احساس نکنید. اما اگر عملکرد قلب افت پیدا کند و کسر جهشی بدتر شود، شما ممکن است به شدت دچار مشکل شوید.
اگر ef قلب پایین باشد، فرد چه علائمی را تجربه می کند؟
هرچه کسر جهشی کمتر باشد، شدت علائم نارسایی قلبی ممکن است بیشتر باشد. در این شرایط شما ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- گیجی
- خستگی
- تپش قلب
- حالت تهوع
- تنگی نفس (دیس پنه)
- احتباس مایعات در شکم یا پاها
- ضعف
کسر جهشی در چه افرادی باید محاسبه شود؟
اگر مشکلی دارید که می تواند منجر به نارسایی قلبی شود، دانستن کسر جهشی قلب می تواند به شما کمک کند. این مشکلات عبارتند از:
- آمیلوئیدوز ارثی ATTR
- سرطان یا دیگر مشکلاتی که نیاز به شیمی درمانی دارند و گاهی اوقات موجب آسیب قلبی می شوند(مسمومیت قلبی).
- بیماری قلبی ارثی
- حمله قلبی
- بیماری دریچه قلب
- میوکاردیت
- فشار خون بالا
- آریتمی بطنی
کسر جهشی چه کمکی به هدایت درمان می کند؟
ef قلب به پزشک کمک می کند که درمان مناسب برای نارسایی قلبی را تعیین کند. بررسی کسر جهشی به صورت دوره ای در طول درمان، میزان بهبودی قلب را نشان می دهد. درمان های نارسایی قلبی عبارتند از:
- ضربان ساز دو حفره ای
- داروهای نارسایی قلبی
- ترمیم یا تعویض دریچه قلب
- دیفیبریلاتور کاشتنی قلب (ICD)
از کجا بدانم که کسر جهشی قلب من روبه بهبود است؟
اگر کسر جهشی قلب شما کم است، باید به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا آن را بررسی کند. حضور پیدا کردن در تمام نوبت ها، حتی اگر احساس کسالت نمی کنید ضروری است. اگر علائم شما در حال بهتر شدن هستند ممکن است نشانه ی این باشد که شما رو به بهبودی هستید. اما ممکن است علائم شما بدتر شوند یا علائم جدیدی ظاهر شوند. این مسائل ممکن است نشان دهنده ی بدتر شدن کسر جهشی باشند. در صورت تجربه ی موارد زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید و تا نوبت بعدی منتظر نمانید:
- مشکل در تنفس به ویژه به هنگام دراز کشیدن
- ضربان قلبی که به طور غیر طبیعی سریع است.
- از دست دادن اشتها یا حالت تهوع داشتن
- تغییر وزن ناگهانی که می تواند نشانه ی احتباس مایعات باشد.
- ضعف یا سرگیجه بدون دلیل
سوالات متداول
چرا دانستن ef قلب از اهمیت زیادی برخوردار است؟
ef قلب، نشان دهنده ی میزان سلامت عملکرد قلب است. کسر جهشی پایین معمولاً به این معناست که شما نارسایی قلبی دارید یا مستعد آن هستید.
مقادیر مختلف کسر جهشی به چه معنایی هستند؟
هرچه ef قلب کمتر باشد، عملکرد پمپاژ قلب ضعیف تر خواهد بود. این شرایط در افراد مبتلا به نارسایی قلبی شدید رخ می دهد. همچنین در مراحل اولیه نارسایی قلبی، ممکن است کسر جهشی پایینی داشته باشید.
فرمول ef چیست؟
فرمول کسر جهشی (EF) برابر با مقدار خون پمپاژ شده از بطن با هر انقباض (حجم ضربه ای یا SV) تقسیم بر حجم پایان دیاستولیک (EDV)، مقدار کلی خون در بطن می باشد. برای محاسبه درصد، شما باید عدد به دست آمده را در صد ضرب کنید. بنابراین، فرمول کسر جهشی برابر است با EF = (SV/EDV) x 100.
به عبارت دیگر کسر جهشی، درصد خون پمپاژ شده از بطن، بعد از انقباض است
اگر کسر جهشی بالاتر از حد میانگین باشد، چه اتفاقی می افتد؟
کسر جهشی 75% به بالا نادر است، اما می تواند بسیار خطرناک باشد. این شرایط در افرادی با کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک رخ می دهد.
کسر جهشی چگونه اندازه گیری می شود؟
چندین روش برای اندازه گیری کسر جهشی وجود دارد که اکوکاردیوگرافی، رایج ترین آنهاست. سایر آزمایشات قلب برای اندازه گیری کسر جهشی عبارتند از:
- کاتترازیسیون قلبی
- سی تی اسکن
- MRI
- اسکن هسته ای قلب
چگونه می توانم کسر جهشی خود را بهتر کنم؟
درمان های نارسایی قلبی، علل زمینه ای کسر جهشی پایین را درمان می کنند. برای نارسایی قلبی ناشی از آریتمی، شما ممکن است نیاز به ضربان ساز دو حفره ای داشته باشید. افراد مبتلا به نارسایی قلبی بر اثر علل دیگر مانند فشار خون بالا، ممکن است به دارو نیاز داشته باشند. شما می توانید برای تسکین فشار به قلب و بهتر نتیجه گرفتن از درمان، اقدامات دیگری نیز انجام دهید. این اقدامات عبارتند از:
- افزایش فعالیت فیزیکی. برنامه توانبخشی قلبی می تواند به شما کمک کند.
- حفظ یک وزن سالم
- محدود کردن مقدار سدیم و مایعات مصرفی
- ترک عادات ناسالم مانند سیگار و الکل
کسر جهشی چند وقت یکبار باید اندازه گیری شود؟
در موارد زیر پزشک ممکن است در مورد کسر جهشی قلب شما نگران شود:
- علائم نارسایی قلبی دارید.
- یک حمله قلبی یا شرایط دیگری را تجربه کرده اید که بر عملکرد قلب شما تأثیر می گذارد.
- در شرایطی زندگی می کنید که احتمال نارسایی قلبی را افزایش می دهد.
تعداد دفعات آزمایش بعد از تشخیص نارسایی قلبی به عوامل مختلفی از جمله میزان پایین بودن کسر جهشی بستگی دارد. اگر کسر جهشی به بدتر شدن ادامه دهد، لازم است که شرایط شما به تعداد دفعات بیشتری بررسی شود. اگر کسر جهشی ثابت باشد، ممکن است لازم نباشد که به دفعات زیاد آن را بررسی کنید.
آیا کسر جهشی تنها آزمایش مورد نیاز برای نارسایی قلبی است؟
کسر جهشی، یکی از چند پارامتری است که پزشک برای ارزیابی نارسایی قلبی استفاده می کند. آزمایشات دیگر به تشخیص صحیح علت نارسایی قلبی کمک می کنند تا بتوانید درمان های مناسب را دریافت کنید. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آنژیوگرافی
- اشعه ی ایکس قفسه سینه
- اکوکاردیوگرام
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
- تست استرس ورزشی