تامپوناد قلبی چیست؟ تامپوناد قلبی زمانی رخ می دهد که فضای دور قلب، با خون یا مایع دیگری پر شود و به قلب فشار وارد کند. در این زمان، قلب به علت فشار نمی تواند به درستی ضربان بزند و موجب افت در فشار خون می شود. آسیب ها و بیماری های خاص می توانند موجب بروز تامپوناد قلبی شوند. در صورتی که این شرایط درمان نشود، می تواند کشنده باشد.
در تامپوناد قلبی چه اتفاقی می افتد؟
قلب در کیسه ای به نام پریکاردیوم قرار گرفته است. پریکاردیوم دو لایه دارد و قلب را در جای خود نگه می دارد. پریکاردیوم حاوی مایع پریکاردیال می باشد که از قلب در برابر فشار و نیروی خارجی محافظت می کند. حفره های قلب باید منبسط شوند تا قبل از پمپاژ خون به بیرون، از خون پر شوند. تامپوناد قلبی که گاهی تامپوناد پریکاردیال نیز نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که پریکاردیوم با مایع (به ویژه خون) پر می شود. از آنجا که مایع هیچ جایی برای رفتن ندارد و فضای قلب را پر می کند، قلب نمی تواند به اندازه کافی برای پر شدن منبسط شود.
تفاوت بین افیوژن پریکارد و تامپوناد قلبی چیست؟
افیوژن پریکارد، یک اصطلاح تخصصی برای زمانی است که پریکاردیوم با مایع پر می شود. اما تامپوناد قلبی، زمانی رخ می دهد که فشار از سوی مایع احاطه کننده، قلب را از ضربان زدن باز می دارد. تراوشات می توانند شامل خون، ترشح و سایر اجزای خون باشند. زمانی که پریکاردیوم به آهستگی با مایع پر می شود، تامپوناد قلبی ممکن است اتفاق نیفتد و یا مدت زمان بیشتری طول بکشد تا رخ دهد.
زیرا پریکاردیوم زمان بیشتری برای کشش و خالی کردن فضای بیشتر برای مایع دارد و ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. با این حال، حتی اگر روزها، هفته ها یا ماهها طول بکشد تا مایع کافی جمع شود، تامپوناد قلبی هنوز هم می تواند اتفاق بیفتد.
چه چیزی باعث جمع شدن مایع در اطراف قلب و فشار آوردن به آن می شود؟
چندین نوع آسیب مختلف می توانند موجب تامپوناد قلبی شوند. برای مثال، تامپوناد بر اثر ضربه های شدید، زمین خوردن، تصادف اتومبیل یا زخم های نفوذی مانند زخم چاقو رخ می دهد. تامپوناد همچنین بر اثر مشکلاتی همچون دایسکشن آئورت اتفاق می افتد. دایسکشن آئورت زمانی رخ می دهد که یک پارگی در دیواره آئورت (رگ اصلی بدن) در مرکز بدن ایجاد شده باشد. خون می تواند بین لایه های دیواره های آئورت جمع شود و موجب پارگی آئورت و در نتیجه پر شدن پریکاردیوم از خون شود.
تامپوناد قلبی همچنین به چندین بیماری و مشکل جسمانی مختلف مربوط می شود که از میان آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان پیشرفته
- حمله قلبی (به خصوص اگر دیواره قلب پاره شده باشد).
- توبرکلوزیس (در کشورهای در حال توسعه شایع تر است).
- التهاب یا عفونت پریکاردیوم. این شرایط شامل عفونت های ویروسی و باکتریایی می شود و به طور وِیژه در افراد مبتلا به HIV رخ می دهد.
- بیماری های ایمنی مزمن مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و اسکلرودرما.
- سرطان قلب
- نارسایی قلب یا کلیه
- کم کاری غده تیروئید
در برخی موارد، تامپوناد قلبی پس از یک عمل جراحی نیز ممکن است اتفاق بیفتد. برخی از این جراحی ها عبارتند از:
- جراحی روی قلب یا نزدیک به پریکاردیوم
- جراحی های مبتنی بر کاتترکه در قلب یا رگ های خونی اطراف انجام می شوند.
- کاشت وسیله ای به نام ضربان ساز
- پرتو درمانی نزدیک به قلب یا پریکاردیوم
علائم تامپوناد قلبی چه مواردی هستند؟
تامپوناد قلبی که به سرعت اتفاق می افتد، می تواند موجب علائم زیر شود:
- درد تیز در قفسه سینه. درد ممکن است به بخش های نزدیک بدن مانند شکم، بازو، کمر، گردن یا شانه کشیده شود. این درد ممکن است به هنگام نفس عمیق کشیدن یا سرفه شدیدتر شود.
- مشکل در نفس کشیدن یا سریع نفس کشیدن
- غش، سرگیجه یا سبکی سر
- تغییر در رنگ پوست به ویژه رنگ پریدگی، خاکستری یا کبود شدن پوست
- تپش قلبی
- نبض سریع
- یرقان (زردی پوست یا چشم ها بر اثر مشکلات کبد)
- تغییر وضعیت ذهنی. فرد مبتلا به این شرایط مثل همیشه رفتار نمی کند و ممکن است گیج یا آشفته به نظر برسد.
تامپوناد قلبی که به آهستگی اتفاق می افتد نیز موجب علائم زیر می شود:
- تنگی نفس
- ورم شکم یا پا ها
- خستگی
- ناراحتی قفسه سینه که با خم شدن به جلو یا نشستن بهتر می شود.
چه کسی ممکن است دچار تامپوناد قلبی شود؟
این شرایط ممکن است در تمام گروههای سنی اتفاق بیفتد. تامپوناد قلبی ناشی از بیماری های دیگر، از هر 10،000 نفر، دو نفر را دچار می کند.
فشرده سازی قلب چه تأثیری روی بدن دارد؟
تامپوناد قلبی، شرایط خطرناکی است، زیرا در نهایت باعث می شود خون خروجی از قلب کاهش پیدا کند. این امر موجب محروم شدن بدن از خون و اکسیژن می شود. در نتیجه عملکرد قلب را به طور کامل متوقف می کند که به این شرایط کُشنده، ایست قلبی گفته می شود.
تامپوناد قلبی چگونه تشخیص داده می شود؟
چندین آزمایش و روش تشخیصی مختلف وجود دارد که به تشخیص تامپوناد قلبی کمک می کنند. گرچه، زمانی که این شرایط به سرعت رخ می دهد، ممکن است از آزمایشات خاصی استفاده شود، زیرا این آزمایشات می توانند تشخیص سریعتری داشته باشند. پزشکان به احتمال زیاد با استفاده از آزمایشات زیر، تامپوناد قلبی را تشخیص می دهند:
معاینه فیزیکی: معاینه فیزیکی شامل گرفتن نبض، فشار خون و بررسی تنفس می باشد. پزشک ممکن است به صدای قلب و تنفس شما گوش دهد. گرفتن فشار خون ممکن است بیشتر از حد معمول طول بکشد، زیرا آنها به دنبال علامتی به نام نبض پارادوکس هستند که در آن فشار خون معمولاً با هر بار نفس کشیدن، به صورت غیرطبیعی افت پیدا می کند.
اکوکاردیوگرافی: این آزمایش از امواج صوتی برای مشاهده درون قفسه سینه و قلب استفاده می کند. در یک شرایط اضطراری، اکوکاردیوگرافی با استفاده از یک دستگاه قابل حمل که به کنار تخت بیمارستان آورده می شود، انجام می شود.
اشعه ی ایکس قفسه سینه: اشعه ی ایکس می تواند تجمع مایعات را در اطراف قلب نشان دهد.
سی تی اسکن: نوع پیشرفته اسکن است که از تکنولوژی اشعه ی ایکس و کامپیوتر برای بررسی مشکلات قلبی و گردش خون استفاده می کند.
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب: این آزمایش از سنسورهایی استفاده می کند که به پوست قفسه سینه وصل می شود و فعالیت الکتریکی قلب را شناسایی می کند.
کاتتریزاسیون قلب: در این آزمایش، پزشک با استفاده از دستگاهی که از طریق شریان ها، به سمت قلب هدایت شده، درون قلب و رگهای خونی را مشاهده می کند.
از علائم دیگر تامپوناد قلبی که پزشکان از آن به عنوان سه گانه ی Beck یاد می کنند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون پایین
- برجسته شدن رگ های گردن
- صدای ضربان قلبی که به هنگام گوش دادن از طریق استتسکوپ، دور یا نامفهوم باشد.
گرچه، علائم سه گانه بِک، همیشه در زمان وقوع تامپوناد قلبی ایجاد نمی شوند، بنابراین، فقدان این علائم نمی تواند به نشانه عدم بروز تامپوناد قلبی باشد.
تامپوناد قلبی چگونه درمان می شود؟
برای درمان تامپوناد قلبی، مایع اطراف قلب باید بیرون کشیده شود. همچنین درمان ممکن است شامل ترمیم آسیب دیدگی ناشی از تجمع مایعات، در اطراف قلب باشد. درمان های مورد استفاده عبارتند از:
پریکاردیوسنتز: در این روش از سوزنی استفاده می شود که از طریق قفسه سینه وارد کیسه پریکارد می شود. برای انجام این روش، از هدایت تصویربرداری مانند اکوکاردیوگرافی یا فلوروسکوپی اشعه ی ایکس استفاده می شود. این روش، تنها در موارد اورژانسی که هیچ گزینه ی دیگری موجود نباشد، بدون هدایت تصویربرداری انجام می شود. پس از وارد کردن سوزن، مایع درون پریکاردیوم کشیده می شود. همچنین ممکن است از کاتتر برای تخلیه مایع (به مرور زمان) استفاده شود.
جراحی: اگر تامپوناد قلبی بر اثر یک آسیب ایجاد شده باشد و نیاز به ترمیم دارد، جراحی ممکن است گزینه بهتری باشد. همچنین وقتی که سوزن به مایع جمع شده نمی رسد، به جراحی نیاز است. در موارد شدید، مانند زمانی که قلب بر اثر تامپوناد قلبی متوقف شده باشد، ممکن است یک روش جراحی به نام توراکوتومی در اتاق اورژانس انجام شود.
عوارض احتمالی تامپوناد قلبی چه مواردی هستند؟
- شوک
- نارسایی قلبی
- مرگ
پریکاردیوسنتز و جراحی ممکن است عوارض زیر را داشته باشند:
- خونریزی
- آسیب به حفره های قلب یا رگ های خونی اطراف
- ریه فرو ریخته (پنموتوراکس)
- هوا در پریکاردیوم (پنوموپریکاردیوم)
- حمله قلبی
- عفونت
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
- آسیب به اندام های مجاور از جمله کبد، ریه یا شکم
آیا تامپوناد قلبی قابل پیشگیری است؟
از آنجا که بیماری ها یا آسیب ها موجب تامپوناد قلبی می شوند، به سختی می توان آن را شناسایی و پیشگیری کرد. گرچه، با شناسایی و درمان زودهنگام افیوژن پریکارد به طور ویژه پس از آسیب، جلوگیری از تامپوناد قلبی امکان پذیر است.