دیابت یک بیماری مزمن است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت، «پای دیابتی» یا diabetic foot است که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود.
پای دیابتی به دلیل گردش ضعیف خون و آسیب عصبی ایجاد می‌شود که خود می‌تواند منجر به زخم، عفونت و در موارد شدید، قطع عضو گردد. آنژیوگرافی پای دیابتی یک روش تشخیصی است که از اشعه ایکس و رنگ کنتراست برای ارزیابی جریان خون در پا و شناسایی انسداد یا سایر ناهنجاری‌ها استفاده می‌کند. در این مقاله به جزئیات آنژیوگرافی پای دیابتی، مزایا و عوارض آن خواهیم پرداخت.
گرفتگی عروق پا در بیماران دیابتی
گرفتگی عروق پا در بیماران دیابتی به انسداد یا باریک شدن عروق در پاها اشاره دارد که منجر به‌کاهش جریان خون در اندام تحتانی می‌شود. این عارضه به عنوان بیماری شریانی محیطی (PAD) شناخته شده و به دلیل عوامل مختلف مرتبط با دیابت در افراد مبتلا به این بیماری، شایع‌تر است. گرفتگی عروق پا در بیماران دیابتی به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- تصلب شرایین: آترواسکلروز یکی از عوامل اصلی انسداد شریان پا در بیماران دیابتی است. در دیابت، سطوح بالای قند خون می‌تواند به پوشش داخلی رگ‌های خونی آسیب برساند و منجر به تشکیل پلاک‌هایی از کلسترول، چربی و سایر مواد شود. این پلاک‌ها می‌توانند در رگ‌ها جمع شوند و باعث باریک‌شدن یا مسدود‌شدن آن‌ها گردند.
- التهاب: التهاب مزمن مشخصه دیابت است. فرآیندهای التهابی می‌توانند دیواره‌های رگ‌های خونی را تضعیف کرده، تشکیل پلاک‌ها را افزایش دهند و به انسداد شریان‌ها کمک کنند.
- اختلال عملکرد اندوتلیال: سلول‌های اندوتلیال سطح داخلی رگ‌های خونی را می‌پوشانند. در دیابت، اختلال عملکرد اندوتلیال ممکن است منجر به اختلال در اتساع عروق، افزایش نفوذپذیری عروق و یک حالت پیش التهابی شود که به گرفتگی عروق پا در بیماران دیابتی منجر می‌گردد.
- هیپرگلیسمی: سطوح بالای گلوکز در جریان خون استرس اکسیداتیو را افزایش داده، التهاب را تقویت می‌کند و منجر به اختلال عملکرد اندوتلیال می‌شود.
- نوروپاتی: نوروپاتی می‌تواند بر روی اعصابی که عملکرد رگ‌های خونی را تنظیم می‌کنند، تأثیر بگذارد و منجر به اختلال در تنظیم جریان خون و کمک به پیشرفت PAD شود.
درمان گرفتگی عروق پای دیابتی
درمان گرفتگی عروق پای دیابتی شامل موارد زیر است:
- اصلاح سبک زندگی: فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی سالم، پرهیز از دخانیات و الکل
- دارو: عوامل ضد پلاکت (مانند آسپرین)، استاتین‌ها، داروهای ضد انعقاد و گشادکننده‌های عروق
- فشرده‌سازی: جوراب‌های فشرده یا بانداژ می‌توانند به بهبود جریان خون در پاها و کاهش تورم مرتبط با احتقان عروق کمک کنند.
- روش‌های رگ‌سازی: آنژیوپلاستی، استنت‌گذاری یا جراحی بای پس برای بازکردن عروق مسدود شده
- مراقبت از زخم: مراقبت مناسب از زخم و تمیز کردن منظم
چرا آنژیوگرافی برای بیماران دیابتی انجام می‌شود؟
آنژیوگرافی پای دیابتی برای ارزیابی جریان خون در پا و شناسایی انسداد یا سایر ناهنجاری‌ها انجام می‌شود. آنژیوگرافی یک ابزار تشخیصی مهم است که به پزشکان کمک می‌کند تا میزان آسیب ناشی از پای دیابتی را تعیین کنند. با شناسایی زود هنگام انسداد، پزشکان می‌توانند از پیشرفت عوارض پای دیابتی جلوگیری کرده و خطر قطع عضو را کاهش دهند.
در چه شرایطی آنژیوگرافی پای دیابتی انجام می شود؟
آنژیوگرافی برای پای دیابتی معمولاً زمانی انجام می‌شود که بیمار علائمی مانند درد، بی‌حسی یا گزگز در پاها یا ساق‌های خود داشته باشد. گاهی نیز زمانی که پزشک احتمال عوارض پای دیابتی را می‌دهد، آنژیوگرافی را توصیه می‌کند.
پس از آنژیوگرافی پای دیابتی چه باید کرد؟
پس از آنژیوگرافی پای دیابتی، باید برای چند روز از هرگونه فعالیت بدنی سنگین خودداری کنید و تا حد امکان پای خود را بالا نگه دارید. همچنین تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه پا و جلوگیری از خیساندن پا در آب تا زمان بهبودی کامل بسیار مهم است. لازم است مقدار زیادی آب بنوشید.
علاوه‌بر موارد فوق، اقدامات زیر را پس از آنژیوگرافی پای دیابتی انجام دهید:
- در زمان بهبودی برش، باید فعالیت خود را به آرامی افزایش دهید. راه‌رفتن در مسافت‌های کوتاه روی سطح صاف مشکلی ندارد. سعی کنید 3 یا 4 بار در روز کمی پیاده‌روی کنید. هر بار به آرامی میزان راه رفتن خود را افزایش دهید.
- بالا و پایین رفتن از پله‌ها را به حدود ۲ بار در روز در ۲ تا ۳ روز اول محدود کنید.
- پزشک و پرستاران به شما خواهند گفت که چند بار پانسمان خود را عوض کنید. اگر برش شما خون‌ریزی کرد یا متورم شد، دراز بکشید و به مدت 30 دقیقه روی آن فشار بیاورید.
- اگر خون‌ریزی یا تورم متوقف نشد یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید و به بیمارستان برگردید.
- زمانی که در حال استراحت هستید، سعی کنید پاهای خود را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید. بالش یا پتو را زیر پاهای خود قرار دهید تا آن‌ها را بالا بیاورید.
مزایای آنژیوگرافی پای دیابتی
آنژیوگرافی پای دیابتی یک روش تهاجمی محسوب نمی‌شود و برای انجام آن نیازی به استفاده از اشعه نیست. این روش به پزشک کمک می‌کند تا شدت آسیب و محل آن را تشخیص داده و یک درمان صحیح و مبتنی بر شواهد را تجویز کند. به عبارت دیگر آنژیوگرافی پای دیابتی به تشخیص دقیق کمک می‌کند و مانع از قطع عضو و سایر درمان‌های تهاجمی می‌شود.
این درمان ممکن است با استنت برای بازکردن عروق، همراه باشد و تنها جنبه تشخیصی ندارد. در طول آنژیوگرافی پای دیابتی، پزشک می‌تواند به‌صورت زنده وضعیت عروق و جریان خون در آن‌ها را ببیند و با انجام اقداماتی برای بهبود جریان خون، از درمان‌های تهاجمی‌تر جلوگیری کند.
عوارض آنژیوگرافی پای دیابتی
خطرات و عوارض آنژیوگرافی پای دیابتی شامل موارد زیر است:
- واکنش آلرژیک به رنگ کنتراست
- خون‌ریزی
- تورم
- کبودی
- عفونت در جایی که کاتر وارد می‌شود
- مشکلات کلیوی ناشی از رنگ
اگر بیمار مشکل کلیوی داشته و یا به ماده حاجب حساسیت داشته باشد، ممکن است عوارض بیشتری را تجربه کند. در بیشتر موارد، خطر عوارض ناشی از آنژیوگرافی کم است.
سخن آخر
آنژیوگرافی پای دیابتی یک روش تشخیصی برای بررسی وضعیت عروق خونی پای دیابتی است. این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا به‌طور دقیق‌تری مشکل را ارزیابی کرده و درمان مناسب را مشخص کند. این روش تشخیصی مانند سایر روش‌ها دارای مزایا و عوارضی است که در این مقاله آن‌ها را بررسی کردیم.
