بسیاری از افراد با شنیدن عبارت رگ اضافی قلب یا عصب اضافه قلب دچار نگرانی می‌شوند، اما این وضعیت همیشه به معنای یک مشکل خطرناک نیست. اصطلاح رگ اضافی قلب یا عصب اضافی قلب (راه هدایتی فرعی)، به یک نقص مادرزادی در سیستم الکتریکی قلب اشاره دارد که باعث می‌شود سیگنال‌های الکتریکی به جای عبور از مسیر طبیعی خود، از یک مسیر اضافه عبور کنند.
این وضعیت که به نام سندرم ولف پارکینسون وایت (Wolff-Parkinson-White) یا WPW نیز شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به ضربان قلب سریع و نامنظم (تاکی‌کاردی) شود. در این مقاله به بررسی کامل علت به وجود آمدن رگ اضافه قلب، علائم، تشخیص و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.
سیستم الکتریکی قلب چگونه کار می‌کند؟
برای درک بهتر علت رگ اضافی قلب، ابتدا باید با سیستم هدایت الکتریکی طبیعی قلب آشنا شویم. قلب دارای یک سیستم الکتریکی داخلی است که ضربان آن را کنترل می‌کند. این سیستم شامل اجزای زیر است:
گره سینوسی-دهلیزی (SA Node): این گره که در دهلیز راست قرار دارد، به عنوان “ضربان‌ساز طبیعی” قلب عمل می‌کند و سیگنال‌های الکتریکی را تولید می‌کند.
گره دهلیزی-بطنی (AV Node): سیگنال‌ها از گره سینوسی-دهلیزی به این گره منتقل می‌شوند. گره دهلیزی-بطنی مانند یک دروازه عمل می‌کند و سیگنال‌ها را قبل از ورود به بطن‌ها، کمی کند می‌کند تا دهلیزها زمان کافی برای پمپاژ خون داشته باشند.
دسته هیس (Bundle of His) و رشته‌های پورکینژ (Purkinje fibers): سیگنال‌ها پس از عبور از گره دهلیزی-بطنی، از طریق این مسیرها به بطن‌ها می‌رسند و باعث انقباض آنها می‌شوند.
این مسیر منظم و دقیق تضمین می‌کند که قلب با یک ریتم ثابت و هماهنگ ضربان بزند.
علت اصلی رگ اضافی قلب (سندرم WPW)
علت به وجود آمدن رگ اضافه قلب یک ناهنجاری مادرزادی است، به این معنی که فرد با این شرایط متولد می‌شود. این مشکل به دلیل وجود یک مسیر الکتریکی اضافی غیرطبیعی در قلب ایجاد می‌شود. به این مسیر اضافی، “دسته کنت” (Bundle of Kent) نیز گفته می‌شود.
در قلب‌هایی که دارای این مسیر اضافه هستند، سیگنال‌های الکتریکی می‌توانند به دو طریق از دهلیز به بطن منتقل شوند:
- مسیر طبیعی: از طریق گره دهلیزی-بطنی.
- مسیر فرعی (رگ اضافی): از طریق دسته کنت.
این مسیر اضافی سیگنال‌ها را سریع‌تر از مسیر طبیعی منتقل می‌کند و می‌تواند یک “مدار کوتاه” ایجاد کند. در نتیجه، سیگنال‌های الکتریکی می‌توانند به صورت مداوم در این مدار به گردش درآیند و باعث ضربان قلب بسیار سریع و غیرطبیعی شوند. این وضعیت همان چیزی است که به عنوان تاکی‌کاردی فوق بطنی (SVT) شناخته می‌شود.
آیا رگ اضافی قلب خطرناک است؟
وجود رگ اضافی در قلب همیشه خطرناک نیست. بسیاری از افراد مبتلا به این شرایط ممکن است هرگز علائمی را تجربه نکنند و بدون هیچ مشکلی زندگی کنند. اما در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند منجر به علائم ناراحت‌کننده‌ای شود که بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارند یا در موارد نادر، به مشکلات جدی‌تر منجر شوند.
علائم رایج سندرم WPW
علائم رایج سندرم WPW عبارتند از:
- تپش قلب (Palpitations): احساس لرزش، ضربان سریع یا تند در قفسه سینه
- سرگیجه و غش کردن: به دلیل ضربان قلب سریع و کاهش جریان خون به مغز.
- تنگی نفس و درد قفسه سینه: در طول حملات تاکی‌کاردی.
- خستگی و اضطراب: به خصوص در زمان حملات.
در موارد بسیار نادر، اگر ضربان قلب خیلی سریع باشد، این وضعیت می‌تواند منجر به فیبریلاسیون دهلیزی و در ادامه به فیبریلاسیون بطنی (یک وضعیت خطرناک و کشنده) شود.
تشخیص رگ اضافی قلب (WPW)
تشخیص رگ اضافه قلب معمولا از طریق روش‌های غیرتهاجمی و ساده انجام می‌شود:
- نوار قلب (ECG یا EKG): نوار قلب یک روش استاندارد برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب است. در افراد مبتلا به WPW، نوار قلب می‌تواند وجود یک موج غیرطبیعی به نام “موج دلتا” (Delta wave) را نشان دهد که وجود مسیر فرعی را تایید می‌کند.
- هولتر مونیتورینگ (Holter monitoring): این دستگاه کوچک به صورت پرتابل، برای ثبت مداوم فعالیت الکتریکی قلب برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت استفاده می‌شود. این روش می‌تواند حملات تاکی‌کاردی را که در زمان مراجعه به پزشک رخ نمی‌دهند، شناسایی کند.
- مطالعه الکتروفیزیولوژی (EPS): در این روش، پزشک با قرار دادن کاتترهای نازک در قلب، سیگنال‌های الکتریکی را به صورت مستقیم بررسی می‌کند. این روش دقیق‌ترین راه برای تایید وجود رگ اضافی، محل دقیق آن و ارزیابی ریسک‌های احتمالی است.
درمان رگ اضافی قلب
درمان رگ اضافه قلب به شدت علائم و ریسک‌های آن بستگی دارد. اگر فرد علائمی ندارد، ممکن است نیازی به درمان نباشد و پزشک تنها به پایش وضعیت توصیه کند.
اما در صورت وجود علائم، گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- داروهای ضد آریتمی: این داروها به کنترل ریتم قلب و جلوگیری از حملات تاکی‌کاردی کمک می‌کنند.
- مانورهای واگال (Vagal Maneuvers): برخی اقدامات ساده مانند نفس کشیدن عمیق و حبس نفس، یا ماساژ گردن، می‌توانند ضربان قلب را به حالت طبیعی برگردانند.
- ابلیشن با فرکانس رادیویی (Radiofrequency Ablation): این روش به عنوان یک راه حل دائمی برای رگ اضافی قلب شناخته می‌شود. در این روش، پزشک از طریق کاتتر، انرژی فرکانس رادیویی را به محل دقیق رگ اضافی ارسال می‌کند تا آن را بسوزاند و مسیر الکتریکی غیرطبیعی را مسدود کند. این روش بسیار موفقیت‌آمیز است و معمولا با عوارض کمی همراه است.
سوالات متداول درباره رگ اضافی قلب
آیا رگ اضافی قلب باعث مرگ می‌شود؟
در موارد بسیار نادر، اگر ریتم قلب به شدت سریع و نامنظم شود، می‌تواند منجر به ایست قلبی شود. اما با تشخیص و درمان به موقع، این خطر به شدت کاهش می‌یابد.
آیا رگ اضافی قلب ارثی است؟
بله، در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند یک عامل ژنتیکی داشته باشد و به صورت ارثی در خانواده منتقل شود.
آیا ورزش کردن با وجود رگ اضافی قلب خطرناک است؟
این موضوع به شدت علائم و نوع رگ اضافی بستگی دارد. پزشک شما می‌تواند بر اساس نتایج آزمایش‌ها، بهترین توصیه‌ها را در مورد ورزش به شما بدهد.
نتیجه‌گیری
علت به وجود آمدن رگ اضافه قلب یک ناهنجاری مادرزادی در سیستم الکتریکی قلب است که می‌تواند باعث تپش قلب سریع و نامنظم شود. در حالی که این وضعیت همیشه خطرناک نیست، اما در صورت وجود علائم، نیازمند توجه و درمان است. تشخیص دقیق از طریق نوار قلب و مطالعه الکتروفیزیولوژی و درمان موثر از طریق ابلیشن می‌تواند به بیماران کمک کند تا زندگی عادی و سالمی داشته باشند. اگر علائم مربوط به رگ اضافی قلب را تجربه می‌کنید، حتما به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید.
