سوراخ قلب یک نقص مادرزادی قلبی است که انواع مختلفی دارد. اسکن ناهنجاری در دوران بارداری به تشخیص بیشتر سوراخ های قلب جنین کمک می کند. علت دقیق تشکیل سوراخ قلب مشخص نیست، اما متخصصان معتقدند ژنتیک یکی از عوامل مؤثر بروز آنها است.
طبق داده های بالینی، تقریباً 7 نفر از 10 نوزاد متولد شده با سوراخ قلب، تا بزرگسالی به زندگی خود ادامه می دهند. بسته به نوع سوراخ، افراد ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند. برخی از سوراخ ها می توانند بدون درمان باقی بمانند، در حالی که سوراخ قلبی که باعث علائم و عوارض می شود، نیاز به جراحی برای درمان دارد.
انواع سوراخ های قلب
در قلب می توان انواع مختلفی از سوراخ ها را مشاهده کرد، از جمله:
- مجرای بین دهلیزی باز (PFO): همه جنین ها در طول رشد، یک سوراخ طبیعی در قلب خود دارند که بعداً بسته می شود. اما در برخی جنین ها، این سوراخ حتی پس از تولد نیز بسته نمی شود و به آن سوراخ باز بین دهلیزها می گویند. ۲۰ تا ۲۵ درصد بزرگسالان دارای PFO هستند.
- نقص دیواره بین دهلیزی: این نوع به معنای وجود سوراخی در دیواره جداکننده دو محفظه بالایی قلب (دهلیزها) است. این سوراخ می تواند از بدو تولد وجود داشته باشد و بسته به محل ایجاد شدن، به انواع مختلفی تقسیم می شود: اولیه (سوراخ در قسمت پایین دیواره)، ثانویه (سوراخ در قسمت مرکز دیواره)، سینوس وریدی (سوراخ نزدیک رگ‌های بزرگ ورودی به قلب).
- نقص دیواره بین بطنی: در این نوع، سوراخی در دیواره جداکننده بطن های قلب تشکیل می شود. انواع مختلف نقص های دیواره بین بطنی عبارتند از: عضله ای (وجود سوراخ قلب در بافت عضلانی بین بطن ها)، پیشا-غشایی (سوراخ در نزدیکی وسط قلب)، خروجی و سوپراکریستال (سوراخ در نزدیکی آئورت یا شریان های ریه)، پسا-انفارکتوس (سوراخی که پس از حمله قلبی ایجاد می شود).
علل ایجاد سوراخ قلب
علت دقیق تشکیل سوراخ در قلب مشخص نیست. عوامل زیر ممکن است در ایجاد بیماری های قلبی مادرزادی نقش داشته باشند:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی ناهنجاری های کروموزومی
- عوامل محیطی شامل قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی در دوران بارداری
- بیماری های دوران بارداری مانند دیابت، سرخچه، فنیل کتونوری مادر و لوپوس
- مصرف برخی داروهای خاص در دوران بارداری
- سیگار کشیدن در دوران بارداری
- مصرف بیش از حد الکل
علائم سوراخ قلب
همه افرادی که سوراخ قلب دارند، علائم را احساس نمی کنند. گاهی اوقات، سوراخ قلب کوچک است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما در برخی موارد، سوراخ بزرگ تر است و باعث می شود خون اکسیژن دار و بدون اکسیژن با هم مخلوط شوند. این مخلوط شدن خون می تواند باعث شود که برخی قسمت های بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکنند و به رنگ آبی یا بنفش درآیند. این وضعیت را سیانوز می نامند.
نوزاد مبتلا به نقص دیواره بین دهلیزی ممکن است علائم اولیه را نشان ندهد، اغلب علائم در بزرگسالی ظاهر می شوند. علائم نقص دیواره بین دهلیزی عبارتند از:
- تنگی نفس، به خصوص هنگام ورزش
- احساس خستگی، به ویژه پس از انجام فعالیت ها
- تورم در پاها، کف پا یا ناحیه شکم
- ضربان نامنظم قلب (آریتمی)
- تپش قلب (احساس ضربان قلب سریع، کوبنده یا پرشی)
علائم نقص دیواره بین بطنی به اندازه سوراخ و وجود هرگونه بیماری قلبی دیگر بستگی دارد و شامل موارد زیر می شود:
- تغذیه ضعیف
- رشد فیزیکی کند یا عدم رشد
- خستگی بیشتر
- تنگی نفس یا تنفس سریع
- صدای قلب
افرادی که دارای مجرای بین دهلیزی باز (PFO) هستند، هیچ علامت یا شرایط قابل توجهی را نشان نمی دهند. اما در برخی موارد، ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- سردردهای شدید (میگرن)
- سکته مغزی
- حمله ایسکمی گذرا
تشخیص سوراخ قلب
برخی نقص های مادرزادی قلبی مانند سوراخ قلب، قبل یا بلافاصله پس از تولد نوزاد تشخیص داده می شوند. اما سوراخ های کوچک تر ممکن است تا سنین بالاتر نیز تشخیص داده نشوند. اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی داشته باشید یا اگر پزشک هنگام معاینه متوجه صدای غیر عادی قلب شما شود، ممکن است از شما بخواهد برخی آزمایش ها را انجام دهید تا علت دقیق را مشخص کند.
این آزمایش های تشخیصی عبارتند از:
- اکوکاردیوگرام: اصلی ترین آزمایش برای تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی و نقص دیواره بین بطنی
- عکس قفسه سینه: برای مشاهده ساختار قلب و ریه ها
- الکتروکاردیوگرام ECG : برای تشخیص فعالیت الکتریکی
- پالس اکسیمتر: برای اندازه گیری اکسیژن خون
- MRI قلب: برای گرفتن تصاویر دقیق از قلب، زمانی که آزمایش های دیگر تشخیص قطعی ندهند
- CT اسکن: برای گرفتن تصاویر دقیق از قلب با کمک اشعه ایکس
- کاتتریزاسیون قلبی: بررسی عملکرد دریچه ها و دهلیزهای قلب.
علاوه بر این آزمایش ها، پزشکان ممکن است با استفاده از اکوکاردیوگرافی جنینی، ناهنجاری های قلبی مادرزادی را در دوران بارداری تشخیص دهند. این روش به آنها امکان می دهد تا قلب جنین را مشاهده کنند. این کار در دوران بارداری برای افرادی انجام می‌شود که سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند، داروهای خاصی مصرف می کنند یا به بیماری هایی مبتلا هستند که ممکن است خطر ابتلا به نقص های قلبی را افزایش دهد.
درمان سوراخ قلب
برخی از انواع سوراخ های قلب به هیچ درمانی نیاز ندارند و با گذشت زمان خود به خود بسته می شوند. درمان به نوع سوراخ، تعداد سوراخ ها، سن بیمار و علائمی که بیمار تجربه می کند بستگی دارد. پزشک با ارزیابی این عوامل، دارو تجویز می کند و در موارد شدید ممکن است جراحی را برای شما توصیه کند.
درمان نقص دیواره بین دهلیزی
نقص دیواره بین دهلیزی که از زمان تولد وجود دارد، ممکن است با گذشت زمان خود به خود بسته شود. اگر این نقص باعث هیچ علامتی نشود، تنها به چکاپ های منظم نیاز دارد. روش های درمانی آن نیز شامل موارد زیر است:
- دارو درمانی: داروها نمی توانند به ترمیم سوراخ قلب کمک کنند، اما ممکن است علائم را کاهش دهند. این داروها شامل بتابلاکرها برای کنترل ضربان قلب، ضد انعقادها یا رقیق‌کننده های خون برای کاهش خطر لخته شدن خون و دیورتیک ها برای کاهش تجمع مایعات هستند.
- جراحی یا عمل های دیگر: برای ترمیم نقص دیواره بین دهلیزی متوسط تا بزرگ به منظور جلوگیری از عوارض انجام می شود. این روش شامل بستن سوراخ قلب است که به دو روش قابل انجام است:
- ترمیم مبتنی بر کاتتر: برای اصلاح نوع ثانویه نقص دیواره بین دهلیزی به کار می رود. در این روش، کاتتر از طریق ناحیه کشاله ران، وارد رگ خونی شده و سپس به سمت قلب هدایت می شود. یک وصله یا پلاگین مش از طریق کاتتر عبور می کند تا سوراخ را ببندد. بعداً بافت قلب اطراف وصله رشد کرده و سوراخ را برای همیشه می بندد.
- جراحی قلب باز: این عمل شامل ایجاد برش در دیواره قفسه سینه برای دسترسی به قلب است. جراح با استفاده از وصله ها سوراخ ها را می بندد. جراحی قلب باز تنها راه ترمیم نقص های ثانویه، سینوس وریدی و سینوس کرونری دیواره بین دهلیزی است.
درمان نقص دیواره بین بطنی
درمان این عارضه شامل چکاپ های منظم، دارو درمانی و جراحی (بسته به نوع و تعداد سوراخ ها) است.
- دارو درمانی: داروها به ترمیم سوراخ ها کمک نمی کنند، اما از عوارض آن جلوگیری می کنند.
- جراحی و عمل های دیگر: جراحی ها برای ترمیم سوراخ های متوسط تا بزرگ و بیشتر برای نوزادان مبتلا به VSD در یک سال اول زندگی شان انجام می شود. جراحی را می توان به دو روش انجام داد:
- جراحی قلب باز: بیشتر نقص های دیواره بین بطنی با این جراحی ترمیم می شوند. در این روش، جراح از یک وصله یا بخیه برای بستن سوراخ بین محفظه های پایینی قلب استفاده می کند.
- روش کاتتر: برخی انواع VSD را می توان بدون انجام جراحی قلب باز با استفاده از کاتتر ترمیم کرد.
