فشار نبض یا Pulse Pressure، تفاوت بین عدد بالایی و عدد پایینی فشار خون شما است. با وجود اینکه، معمولاً افزایش فشار نبض با بالا رفتن سن امری طبیعی است، اما بالا بودن بی دلیل فشار نبض (حتی پیش از بروز هرگونه علائم)، می تواند نشانه ای از بروز مشکلات قلبی عروقی باشد.
شاید همین اواخر برای اولین بار اسم فشار نبض را شنیده باشید و حالا ذهنتان درگیر آن شده باشد.
به خاطر داشته باشید که فشار نبض تنها یکی از شاخص های سلامت بدن است. زمانی که پزشک وضعیت جسمی شما را بررسی می کند، فقط به این یک عدد توجه نکرده و برای دستیابی به تصویر کامل تری از وضعیت سلامت شما، مجموعه ای از فاکتورهای دیگر را نیز در نظر می گیرد.
چگونه فشار نبض محاسبه می شود؟
اندازه گیری فشار خون شامل دو عدد می شود: عدد سیستولیک (همان عدد بالایی) و عدد دیاستولیک (عدد پایینی). فشار سیستولیک به معنای فشاری است که هنگام انقباض قلب بر دیواره شریان ها وارد می شود. فشار دیاستولیک به میزان فشاری که هنگام استراحت قلب روی عروق وارد می شود، اشاره دارد.
برای محاسبه فشار نبض، عدد بزرگتر فشار خون (سیستولیک) را از عدد کوچکتر (دیاستولیک) کم می کنیم.
- مثال: اگر فشار خون شما ۱۲۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه باشد، فشار نبض برابر است با: ۸۰ – ۱۲۰ = ۴۰ میلی متر جیوه.
عدد طبیعی برای فشار نبض، ۴۰ میلی متر جیوه در نظر گرفته می شود.
در هنگام محاسبه فشار نبض، توجه به این نکته ضروریست که با بالا رفتن سن، طبیعتاً خاصیت کشسانی و انعطاف پذیری عروق شما کمتر می شود. همچنین، افراد مبتلا به دیابت یا بیماری های مزمن کلیوی معمولاً عروق سفت تر یا خشک تری دارند.
معمولاً پس از سن ۵۰ سالگی با کاهش انعطاف پذیری عروق و افزایش سفتی شریان، اتفاقات زیر رخ می دهد:
- فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) بیشتر و بیشتر می شود.
- فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) کاهش پیدا می کند.
به همین دلیل است که با افزایش سن، فشار نبض نیز بالاتر می رود.
چرا چند دقیقه بعد از اینکه فشار خونم را اندازه می گیرم، فشار نبض من تغییر می کند؟
تغییر فشار نبض هنگام اندازه گیری های متوالی فشار خون، کاملاً طبیعی است و نباید باعث نگرانی شما شود. واقعیت این است که وضعیت بدن انسان همیشه ثابت نیست و فشار خون و فشار نبض هم بسته به شرایط مختلف، دچار نوسان می شود. به عنوان مثال، زمانی که نفس می کشید، قلب شما به طور طبیعی حجم خون بیشتری پمپاژ می کند. این تغییرات کوچک هستند و معمولاً در محدوده پنج تا ده میلی متر جیوه اتفاق می افتند.
علاوه بر این، فشار خون شما در طول شبانه روز، با تغییر حالت بدن (نشستن، دراز کشیدن یا ایستادن) و حتی در لحظه های مختلف می تواند تغییر کند. بنابراین مشاهده اختلاف های کوچک در فشار نبض، بخشی از واکنش طبیعی بدن محسوب می شود.
فشار نبض زیاد به چه معناست؟
اختلاف زیاد بین عدد بالایی و عدد پایینی فشار خون با عبارت «فشار نبض بالا» تعریف می شود. معمولاً بالا بودن فشار نبض در افرادی با فعالیت بدنی کم، ممکن است نشانه ای از مشکلات قلبی عروقی باشد. افراد مبتلا به نشتی یا تنگی دریچه آئورت، یا بیماری تصلب شرایین (آترواسکلروز) بیش از سایر افراد با مشکل فشار نبض بالا درگیر می باشند. حتی بیمارانی که در شرایط عفونت یا التهاب شدید قرار دارند نیز ممکن است فشار نبض بالا داشته باشند.
پزشکان به طور معمول عدد بالاتر از ۱۰۰ میلی متر جیوه را فشار نبض واقعاً بالا و غیرطبیعی در نظر می گیرند. اما شایان ذکر است که حتی اگر فشار نبض از حالت طبیعی (یعنی حدود ۴۰ میلی متر جیوه) کمی بالاتر برود نیز ریسک عوارض قلبی و عروقی بیشتر می شود. در واقع، هر ۱۰ میلی متر جیوه افزایش در فشار نبض می تواند ریسک بیماری عروق کرونر قلب را تا ۲۳ درصد افزایش دهد!
فشار نبض بالای ۵۰ میلی متر جیوه، ممکن است بیمار را در معرض خطر مشکلاتی جدی مثل بیماری قلبی، آریتمی قلب و حتی سکته مغزی قرار دهد. علاوه بر این، فشار نبض بالا با آسیب به شبکیه چشم و کلیه ها ـ به ویژه در بیماران دیابتی ـ مرتبط می باشد.
البته باید توجه داشت که فشار نبض بالا در ورزش های استقامتی مانند دوی حرفه ای، زیاد دیده شده و جای نگرانی ندارد. قلب ورزشکاران توانایی پمپاژ خون بیشتری داشته و عروق آن ها به دلیل فعالیت مستمر و منظم، منعطف تر و سالم تر است.
فشار نبض پایین نشانه چیست؟
«فشار نبض پایین» اصطلاحی است که برای اختلاف کم بین عدد بالایی و پایینی فشار خون به کار می رود. معیار آن به طور معمول این است که فشار نبض، یک چهارم یا کمتر از عدد سیستولیک (عدد بالایی فشار خون) باشد. فشار نبض پایین معمولاً زمانی اتفاق می افتد که قلب -بنا به دلایلی مانند نارسایی قلبی یا تامپوناد قلبی- قادر به پمپاژ کافی خون نمی باشد. از دیگر دلایل فشار نبض پایین می توان به خونریزی شدید یا خونریزی داخلی اشاره کرد.
چرا تنظیم و مدیریت فشار نبض مهم است؟
بالا بودن فشار نبض نشان دهنده ی تلاش بیش از حد قلب، عدم انعطاف پذیری کافی عروق یا وجود هر دوی این مشکلات می باشد. هر دو وضعیت فوق، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی (به ویژه حمله قلبی و سکته مغزی) را افزایش می دهند. در صورت وجود همزمان این دو مشکل (که در بسیاری از افراد بالای ۵۵ سال شایع است)، خطر جانی به شدت بالا می رود.
برای مدیریت فشار نبض چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
ساده ترین راه برای مدیریت فشار نبض، کنترل فشار خون است. برای کنترل فشار خون و کاهش فشار نبض، می توانید اقدامات زیر را مد نظر قرار دهید:
- معاینه سالانه: فشار خون بالا و مشکلات مرتبط با آن، معمولاً تا مدت ها هیچ نشانه ای ندارند، به همین دلیل چکاپ سالانه از اهمیت بالایی برخوردار است.
- تغذیه سالم و کم نمک: کاهش مصرف نمک یکی از راه های مؤثر در کنترل فشار خون است. بنا به توصیه بسیاری از پزشکان، مقدار مجاز مصرف نمک روزانه ۲۳۰۰ میلی گرم یا حتی کمتر می باشد.
- فعالیت بدنی منظم: ورزش و تحرک -به ویژه فعالیت های هوازی (مانند پیاده روی سریع، دوچرخه سواری یا دویدن)- برای سلامت قلب و بهبود جریان خون بسیار مفید است.
- محدود کردن مصرف الکل: مقدار مجاز مصرف الکل در زنان، یک نوشیدنی استاندارد در روز (حداکثر هفت نوشیدنی در هفته) و برای مردان، دو نوشیدنی استاندارد در روز (حداکثر چهارده نوشیدنی در هفته) می باشد. مصرف بیشتر از این میزان، فشار خون را بالا می برد.
- شناسایی عوامل خطرزا: اگر سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا، دیابت یا چربی خون در خانواده شما وجود دارد، حتماً این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
- مصرف منظم داروها: مصرف داروهای فشار خونتان را جدی بگیرید. داروهای تجویز شده توسط پزشک را منظم و سر وقت مصرف کنید.
- کنترل فشار خون در خانه: امروزه دستگاه های اندازه گیری فشار خون به راحتی قابل تهیه هستند و شما می توانید فشار خونتان را به طور منظم در خانه کنترل کنید. این کار به شناسایی زودهنگام هرگونه افزایش فشار خون و انجام اقدامات به موقع توسط پزشک کمک می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم ؟
در صورتی که فشار نبض شما به شکل غیر عادی زیاد یا کم است، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کرده و این موضوع را با او در میان بگذارید.
سخنی با خواننده:
گاهی اوقات دیدن اعداد مختلف روی دستگاه فشار سنج می تواند باعث سردرگمی شود. برای یافتن دلیل اصلی این تغییرات، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند با دریافت اطلاعات مربوط به فشار نبض، سلامت قلب و عروق شما را بررسی کند.
به یاد داشته باشید، برای پاسخ هر سؤالی درباره فشار خون یا فشار نبض خود، بهترین راهنمای شما پزشک است. پزشک علاوه بر پاسخ به پرسش های شما، در صورت نیاز، شما را به سایر متخصصان ارجاع می دهد. به این ترتیب، احساس آرامش بیشتری خواهید داشت.
